¨Στων Ψαρρών την ολόμαυρη ράχη
Περπατώντας η Δόξα μονάχη
Μελετά τα λαμπρά παλληκάρια
και στην κόμη στεφάνι φορεί,
γεναμένο από λίγα χορτάρια
που ’χαν μείνει στην έρημη γη”
Διονύσιος Σολωμός
“Εις του κάστρου την ένδοξη ράχη
περπατώντας η Μούρλια μονάχη
μελετά θρόνους, μίτρες, στιχάρια,
και στην κόμη στεφάνι φορεί,
γεναμένο από λίγα γουμάρια
που ’χαν μείνει στου Χάση τη γη”
Άγγελος Καντούνης
Ο Διονύσιος Σολωμός έγραψε το γνωστό από τα μαθητικά μας χρόνια επίγραμμα εμπνευσμένος από την καταστροφή των Ψαρών από τους Τούρκους το 1824. Ενώ ο επίσης ζακυνθινός ποιητής Άγγελος Καντούνης έγραψε την εν πολλοίς άγνωστη σάτιρα του, που βασίστηκε λεκτικά και μετρικά στο επίγραμμα του Σολωμού και έχει τον τίτλο Απολυτίκιον, για να στηλιτεύσει την πραξικοπηματική μεθόδευση από το λομπαρδιανό κόμμα της αντικατάστασης του Επισκόπου Νικολάου Κατραμή από τον Διονύσιο Λάττα το 1884.
Τα δυο ποιήματα έχουν ένα ακόμη κοινό χαρακτηριστικό: Ανήκουν στην πολιτιστική μας κληρονομιά, και το 2018 που τελειώνει σε λίγους μήνες, έχει χαρακτηριστεί Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς με στόχο να ενθαρρύνει τα άτομα, τις κοινότητες και τις κοινωνίες να ανακαλύψουν και να ενστερνιστούν την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου τους ειδικά και της Ευρώπης γενικότερα, να την διατηρήσουν και να την κληροδοτήσουν στις μελλοντικές γενιές.
Πολιτιστική κληρονομιά της Ζακύνθου και των Ζακυνθινών είναι…
Τα φυσικά τοπία που καίμε κάθε χρόνο, η χλωρίδα που εξαφανίζουν τα φυτοφάρμακα και η πανίδα που δεν υπάρχει πια. Αλήθεια πόσα χρόνια έχετε να δείτε κουνάβι;
Πολιτιστική κληρονομιά είναι …
Η ντοπιολαλιά που φθίνει και ξεχνιέται και οι προφορικές παραδόσεις, τα «αντέτια» δηλαδή, που δεν γνωρίζουμε και δεν ακολουθούμε πια.
Πολιτιστική κληρονομιά είναι …
Οι λαϊκότροπες παραστάσεις των «Ομιλιών», που παίζονταν στα σταυροδρόμια από μουστακοφόρες Ανθίες και Χρυσαυγές και όχι σε υπερυψωμένα «πάρκα» με κακόγουστα σκηνικά.
Πολιτιστική κληρονομιά είναι …
Τα αποκριάτικα δρώμενα, όπως το «πόβερο καρναβάλι», που περιγράφονται κάποιες φορές και αναλυτικά στις εφημερίδες του 19ου αιώνα, και πόρρω απέχουν από το πατρινό καρναβάλι που προσπαθούμε απελπισμένα και αποτυχημένα να μιμηθούμε και το, χωρίς έμπνευση σχεδιασμένο, δρώμενο «βενετσιάνικος γάμος» που παραποιεί και γελοιοποιεί τα έθιμα μας – ειρήσθω εν παρόδω δεν υπήρχε περίπτωση να περιφέρεται περπατώντας η πολύφερνη νύφη στους δρόμους κατά την Ενετική περίοδο, γιατί ο γαμπρός μετά από τέτοιο ρεζιλίκι θα γύριζε το δαχτυλίδι πίσω και θα γινόταν καπνός από το νησί!
Πολιτιστική κληρονομιά είναι …
Οι παραδοσιακοί αγροτικοί χοροί που συνεχίζουν να χορεύονται και οι αστικοί χοροί που κινδυνεύουν να ξεχαστούν.
Πολιτιστική κληρονομιά είναι …
Η ποίηση και η σατιρική ποίηση, ο Σολωμός, ο Κάλβος, ο Φώσκολος, ο Κουτούζης και ο Τσακασιάνος. Οι ζακυνθινοί πεζογράφοι από τον ξεχασμένο Σωκράτη Ζερβό ως τον πασίγνωστο Γρηγόρη Ξενόπουλο.
Πολιτιστική κληρονομιά είναι …
Τα έργα των ζακύνθιων συνθετών από τον Παύλο Καρρέρ ως τον Δημήτρη Λάγιο που ξεδιπλώνονται σε μια γκάμα που ξεκινάει από την όπερα και καταλήγει στις τετράφωνες καντάδες και τις αρέκιες και που στην πλειονότητα τους είναι άγνωστα στη Ζάκυνθο.
Πολιτιστική κληρονομιά είναι …
Η λόγια παραγωγή θεατρικών έργων, από τους Ψευτογιατρούς του Ρουσμέλη – όπως απέδειξε ο Φλεμοτόμος ότι ονομάζεται ο ποιητής – ως τα κωμειδύλλια του Μαρτζώκη. Έργα, που τα περισσότερα δεν βρίσκονται στις βιβλιοθήκες και τα μουσεία του νησιού.
Πολιτιστική κληρονομιά είναι …
Οι εξαιρετικές ζωγραφικές απεικονίσεις της Επτανησιακής Σχολής. Πιστέψτε με, ακόμη κι αν το Μεταβυζαντινό Μουσείο της Ζακύνθου στέγαζε μόνο τα έργα του Κουτούζη και του Καντούνη, θα έφτανε και θα περίσσευε.
Πολιτιστική κληρονομιά είναι …
Τα ελάχιστα προσεισμικά κτίρια που στέκονται όρθια και τα μνημεία: οι δεκάδες αγιογραφημένες εκκλησίες στη χώρα και τα χωριά, ο λόφος του Στράνη, το Κάστρο, η Μπόχαλη, το εγκαταλελειμμένο παλιό χωριό των Λαγκαδακίων, ο κήπος της παλιάς συναγωγής, τα αγάλματα, τα σοκάκια, η σαρτζάδα, τα χαλάσματα του σεισμού, τα σπιτάκια της αρωγής, το νεκροταφείο με τα υπέροχα γλυπτά και … και … και…
Όλα αυτά που δεν γνωρίζουμε και δεν σεβόμαστε και δεν φροντίζουμε να γίνουν μύστες τους οι αλλοδαποί επισκέπτες μας κατά την διάρκεια της παραμονής τους.
Οι γεννημένοι στην ηπειρωτική Ελλάδα νεοέλληνες πιστεύουν, για να επιστρέψουμε στο πολύ ενδιαφέρον κείμενο του Νίκου Ξένιου, για το οποίο συζητάγαμε και την προηγούμενη εβδομάδα ότι «η θεατρική τέχνη στη Ζάκυνθο εντασσόταν στους τρόπους δημόσιας ψυχαγωγίας των υποτελών στη Γαληνοτάτη περιοχών και με την παρακμή της Βενετίας, στις αρχές του δέκατου όγδοου αιώνα, το θέατρο στα Επτάνησα παρήκμασε επίσης».
Πιστεύουν ακόμη ότι «όλες οι μεταφράσεις ευρωπαϊκών έργων των 17ου και 18ου αιώνων στις ελληνόφωνες περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας έγιναν για κοινωνικοπολιτικούς κυρίως, και όχι για καλλιτεχνικούς λόγους. Ενώ ακόμη η Ελλάδα βρισκόταν υπό τουρκική κατοχή, ο απόηχος της Γαλλικής Επανάστασης συνέτεινε στην εθνική συνειδητοποίηση στα μέσα του 18ου αιώνα, κι αυτό έγινε εμφανές στη θεατρική παραγωγή των ενετοκρατούμενων Επτανήσων και της Κρήτης».
Δεν γνωρίζουν ότι η Ενετική περίοδος στα Επτάνησα ουδεμία σχέση είχε με την τουρκοκρατία στις απέναντι ακτές. Στις υποτελείς στην Γαληνοτάτη περιοχές άνθιζαν τα γράμματα και οι τέχνες, δεν υπήρχε ο φόβος του Τούρκου με την «χατζάρα» και οι μαρκουλίνοι κυνηγούσαν τους φονιάδες και όχι τους προοδευτικούς διανοούμενους. Ο Χάσης του Γουζέλη γραμμένος το 1790 είναι το γνωστότερο παράδειγμα: για την ξεφάντωση των φίλων του, τον έγραψε ο ποιητής, και η Γαληνοτάτη δεν έχασε τον γαλήνιο(τατο) ύπνο της για τους πολιτικοκοινωνικούς υπαινιγμούς του.
Λίγα χρόνια αργότερα, στα Επτάνησα δεν έφτασε ο απόηχος, αλλά ο ήχος της Γαλλικής επανάστασης … δυο γαλλικές κατακτήσεις έχει υποστεί η Ζάκυνθος, μία από τους Δημοκρατικούς και μια από τους Αυτοκρατορικούς Γάλλους. Βέβαια, μας έμεινε το νουγκάτ, δηλαδή το παραδοσιακό μας μαντολάτο, και όχι μόνο!
Το θέμα όμως δεν είναι τι «νομίζουν» οι νεοέλληνες.
Το θέμα είναι τι κάνουμε εμείς!
Σύνθημα του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς είναι: «Η κληρονομιά μας: όταν το παρελθόν συναντά το μέλλον».
Εμείς οι Ζακυνθινοί πως προβάλουμε τις ιδιαιτερότητες της πολιτιστικής μας κληρονομιάς; Τις προβάλουμε, αλήθεια;
Με ποιες εκδηλώσεις εντάξαμε το νησί μας στο ευρωπαϊκό έτος που τόσο μας αφορά;
Βαρέθηκα να ακούω και να διαβάζω τους διάφορους και διαφορετικούς που κομπάζουν «Εμείς κάνουμε πολιτισμό»! όπως λέμε: «Η μάνα μου κάνει ένα κουνέλι στουφάδο… μούρλια».
Πολιτισμό ΔΕΝ κάνουν οι μνηστήρες της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, ο «χ» συγγραφέας, το «ψ» χορευτικό συγκρότημα, η «z» ερασιτεχνική θεατρική ομάδα, ο «τάδε» πολιτιστικός σύλλογος και η «δείνα» εταιρεία με εκ – πολιτιστικούς σκοπούς.
Όλοι οι παραπάνω ΑΝΤΛΟΥΝ – διότι δεν θέλω να πιστέψω ότι καπηλεύονται – από την πλουσιότατη πολιτιστική κληρονομιά της μικρούλας ιδιαίτερης πατρίδας μας, τα κομματάκια που τους ενδιαφέρουν και τα διαχειρίζονται κατά βούλησιν.
Ας το κάνουν τουλάχιστον χωρίς έπαρση. Ας το κάνουν με ευγένεια, σεβασμό στην ιστορία του τόπου μας και … χαμηλούς τόνους.
ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΑΒΟΥΡΗ
[Ο πίνακας πιο πάνω είναι “Το πανηγύρι στο Βόιδι” της Μαρίας Ρουσέα]
Εφημερίδα “Ημέρα Ζακύνθου”, 19 Σεπτ. 2018
εξαιρετικό!!!!!!!