Όταν εκδόσαμε το βιβλίο της Νομπελίστας ΣΒΕΤΛΑΝΑΣ ΑΛΕΞΙΕΓΙΕΒΙΤΣ “ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ” από τις εκδόσεις “ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ”

Η Ακαδημία των Νόμπελ ανακοίνωσε σήμερα πως θα απονείμει το βραβείο Λοτοτεχνίας για το 2015 στη συγγραφέα Σβετλάνα Αλεξιέγιεβιτς.

Όταν το 2001 αποφασίσαμε στον εκδοτικό οίκο ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ να εκδώσουμε το βιβλίο της Λευκορωσίδας δημοσιογράφου και συγγραφέως Σβετλάνας Αλεξιέγιβιτς “Tσέρνομπιλ” το κλίμα δεν ήταν καθόλου κατάλληλο για βιβλία σαν και τα δικά της. Η Αλεξιέγιεβιτς ήταν μια “συλλέκτρια αθρωπίνων εμπειριών” που κάθε άλλο παρά happy end είχαν!

Στις 26 Απριλίου 1986, μία σειρά εκρήξεων κατέστρεψε τον αντιδραστήρα του τέταρτου ενεργειακού μπλοκ στον πυρηνικό σταθμό του Τσέρνομπιλ. Το ατύχημα αυτό χαρακτηρίστηκε ως η μεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή του εικοστού αιώνα.
Στο βιβλίο μιλούν άντρες, γυναίκες, παιδιά, χωρικοί, στρατιώτες, μαθητές, πυροσβέστες, επιστήμονες, που έζησαν άμεσα αυτήν την τραγωδία. Είναι μια σειρά, δηλαδή, από συνεντεύξεις τότε μελλοθανάτων και συγγενών μελλοθάνατων, τώρα ίσως νεκρών. Μιλούν μητέρες που γέννησαν παραμορφωμένα παιδιά, μαθητές που δε συναντιούνται πια στο σχολείο μα σε μονάδες λευχαιμικών ασθενών, αγρότες που ξεριζώθηκαν από την απαγορευμένη ζώνη, γονιοί που έθαψαν τα παιδιά τους, γυναίκες που είδαν τους άντρες τους να λιώνουν ζωντανοί πριν πεθάνουν, γέροντες που αναθυμούνται τις παλιές προφητείες, κορίτσια που κρύβουν την καταγωγή τους γιατί, αν την αποκαλύψουν, δε θα βρουν σύντροφο για τη ζωή τους.
Κι όλα αυτά με κίνδυνο της ζωής της, αφού ερχόταν σε άμεση και παρατεταμένη επαφή με ανθρώπους προσβεβλημένους από ραδιενέργεια για να τους ηχογραφήσει να μιλούν.
“Μαγνητοφωνώντας τους, είχα την αίσθηση πως ηχογραφώ το μέλλον”, είπε η Αλεξιέγεβιτς στην παρουσίαση του βιβλίου στην Αθήνα.

Κι όμως η Ελλάδα τότε ζούσε εντατικά την ψευδαίσθηση του life style και του οράματος της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων. “Η Ελλάδα αλλάζει” ήταν το κλισέ των ημερών και ελάχιστοι καταλάβαιναν ότι δεν άλλαζε, αλλά απλώς φτιασιδωνόταν για να διασκεδάσει τον Πλανήτη υποθηκεύοντας το οικονομικό, το κοινωνικό και το ηθικό της μέλλον.

Παρότι όλα αυτά συνέβαιναν υπό την σκέπην του γειτονικού Τσέρνομπιλ, ελάχιστοι ενδιαφέρονταν για “λυπητερά” θέματα που μαυρίζουν την καρδιά, σαν αυτά του βιβλίου.

Όλα τα βιβλία της Σβετλάνα Αλεξιέγιεβιτς (γεννήθηκε το 1948 στην Ουκρανία και μεγάλωσε στη Λευκορωσία) είναι μαρτυρίες από πρώτο χέρι, είναι βιβλία πρωτογενώς πολιτικά, βιβλία καταγγελτικά που θα μπορούσε κανείς να κατατάξει στο είδος της τεκμηριωτικής πεζογραφίας.
Το πρώτο, “Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας”(1985), περιέχει μαρτυρίες γυναικών που πολέμησαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο δεύτερο, “Τελευταίοι Μάρτυρες”, ενήλικες ανακαλούν τις παιδικές τους αναμνήσεις από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο “Οι Μολυβένιοι Στρατιώτες” λέει την αλήθεια για τον δεκαετή “άγνωστο” πόλεμο των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Το τελευταίο βιβλιο απαγορεύτηκε και κατέληξε σε δικαστική δίωξη της συγγραφέως από στελέχη του σοβιετικού καθεστώτος, η οποία και την ανάγκασε να εγκαταλείψει τη χώρα της. Το 1993 η Αλεξίεγεβιτς εξέδωσε το βιβλίο της “Γοητευμένοι από τον θάνατο”, με θέμα τις αυτοκτονίες που σημειώθηκαν στην πρώην ΕΣΣΔ μετά την πτώση του κομμουνισμού.

Το “Τσέρνομπιλ” λοιπόν δεν πήγε από πλευράς πωλήσεων και πολύ καλά το 2001. Και επαλήθευσε για άλλη μια φορά το ότι το καλό βιβλίο δεν είναι κατ’ ανάγκην και εμπορικό και αντιστρόφως.
Σήμερα η απονομή του Νόμπελ 2015 στην Σβετλάνα Αλεξιεγιέγιεβιτς επαληθεύει πως αξίζει να εκδίδονται καλά βιβλία από έναν εκδότη, έστω κι αν δεν είναι εμπορικά.