Δεν πρόκειται για τη Μήδεια της Μυθολογίας, ούτε τη Μήδεια του Ευριπίδη, ούτε για την όπερα του Κερουμπίνι, ούτε για τη Μήδεια του Πιερ Πάολο Παζολίνι με τη Μαρία Κάλλας.
Πρόκειται για μια παραγγελία του Υπουργείου Πολιτισμού, προς το Δημήτρη Παπαιωάννου για το «Πολιτιστικό Έτος της Ελλάδας στην Κίνα».
Η οποία όμως απέχει από την παράσταση του Πεκίνου, αλλά και από πρόσφατη, τη φεστιβαλική Μήδεια (1-5 Ιουνίου 2008 ) στο Χώρο Η της Πειραιώς 260.
Όπως απέχει επίσης από την πρώτη προσέγγιση της «Μήδειας» του εικοσιοκτάχρονου το 1993 Δημήτρη Παπαϊωάννου σε αβανγκάρντ χώρους, παραγγελία του Σπύρου Μερκούρη για να εκπροσωπηθεί η χώρα στην τότε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Αμβέρσας, η οποία παρουσιάστηκε και στο «Ρεξ» αποσπώντας εκείνη τη χρονιά το Α’ Κρατικό Βραβείο Χορογραφίας. Που στη συνέχεια περιόδευσε σε διάφορα θέατρα της χώρας, κλειστά και υπαίθρια και που ταξίδεψε στο εξωτερικό.
Ο Παπαιωάννου δεν κάνει παράσταση, απλώς αφηγείται μια ιστορία. Την ιστορία τη Μήδειας -αλλά όχι της αρχαίας- της Μήδειας/ερωτικής προδοσίας και την εκδίκηση αυτής της προδοσίας.
Βεβαίως το κέντρο του έργου είναι η αρχαία Μήδεια , ο Ιάσονας και η Γλαύκη είναι εδώ πρόσωπα δευτερεύοντα και συχνά αντιμετωπίζονται ειρωνικά.
Πρόκειται για ένα χοροθέαμα που από την αρχή ξεκαθαρίζει πως η ιστορία των ηρώων οδεύει προς την απόγνωση της ζήλιας. Το πανίσχυρο αυτό συναίσθημα κατορθώνει ο Δημήτρης Παπαϊωάννου να αφηγηθεί χωρίς λόγια.
Οι κινήσεις της ηρωίδας αρχικά περιδιαβαίνουν μια σειρά έργα τέχνης. Ρούμπενς, Μποτιτσέλι, Κνοπφ, Μορό, Πουσέν με έργα τους όπου η ζωή θριαμβεύει.
Παράλληλα εκτυλίσσεται η ιστορία ενός καπετάνιου του Ιάσονα, που ξεκίνησε την Αργοναυτική Εκστρατεία για να πάρει το χρυσόμαλλο δέρας. Συναντιέται με την όμορφη και δυναμική Μήδεια και τα παρακάτω τα διηγείται μια γυμνή ερωτική/σεξουαλική σκηνή ανάμεσα στον Ιάσονα (Γιάννη Νικολαΐδη) και τη Μήδεια (Ευαγγελία Ράντου). Σκηνή πρωτόγονη, βίαιη και παράφορη.
Η συνέχεια δεν είναι καθόλου ευχάριστη. Λέει ο ίδιος ο Παπαιωάννου: «Δεν κάνω την τραγωδία του Ευριπίδη. Η δική μου «Μήδεια» είναι μια ερωτική ιστορία. Ο εσωτερικός μύθος της είναι απλός. Ένας ήρωας γεμάτος αυτοπεποίθηση, σ΄ έναν από τους στόχους του διαλέγει μια εξαιρετική γυναίκα για να την πάρει μαζί του. Αλλά την προδίδει».
Και μετά; «Κι αυτό το εξαιρετικό κορίτσι αλλάζει, γίνεται ανάπηρο από την προδοσία του».
Ο τυραννισμένος χορός της Μήδειας στην παράσταση με τις καρέκλες/πατερίτσες, που λειτουργούν σαν προέκταση του νεκρωμένου από το μαρτύριο της προδοσίας και της ζήλιας σώματός της, είναι μοναδικός.
Και εκδικείται: Ευνουχίζοντας τον Ιάσονα, πράγμα ισοδύναμο με την δολοφονία των παιδιών τους.
Εκείνος που εμφανίζεται πρώτος στη σκηνή και φεύγει τελευταίος είναι ο Σκύλος με τον Άρη Σερβετάλη να κλέβει την παράσταση. Πρόκειται για το σκοτεινό πρόσωπο της Μήδειας, το κομμάτι της που σέρνεται στη γη. Ο ‘Αρης Σερβετάλης/Σκύλος με την εξαίρετη εξπρεσιονιστική κίνηση του αιλουροειδούς και τους γρυλισμούς δίνει φωνή στο βουβό πόνο της Μήδειας.
Κολάζ από οχτώ όπερες του Μπελίνι, τραγουδισμένες από τη Μαρία Κάλλας αποτελεί το δεύτερο ισχυρό αφηγητικό μέσο, το ηχητικό εκτός του κινησιακού και του εικαστικού. Με άλλα λόγια τα γεγονότα μεταμορφώνονται σε κίνηση, θέαμα και μουσική.
Οι ήρωες κινούνταν πάνω στα ξύλινα τραπέζια και στις καρέκλες ενός σκηνικού, που έτσι παριστάνει σχεδία. Και τα πάντα γίνονται μέσα στο νερό, υπόμνηση της Αργοναυτικής Εκστρατείας, αλλά και της αλληγορικής κάθαρσης.
Η αφήγηση του Παπαιωάννου κινείται μεταξύ τραγωδίας και ελληνικότητας. Μέγας παρών είναι πάντα ο Γιάννης Τσαρούχης, δάσκαλός του και μόνιμη πηγή έμπνευσης του Παπαϊωάννου, που κάποιοι του το καταλογίζουν ως εμμονή.
Από ένα πίνακά του βγαλμένος Ιάσονας, αξιωματικός του ναυτικού με τις χρυσές επωμίδες (αν και κάπου θύμιζε παράλληλα σκίτσα του Corto Maltese) και τα ναυτάκια του, οι Αργοναύτες, (αν κι αυτά θύμιζαν παράλληλα σύγχρονα κόμικς) να βαδίζουν στο στιλ των ηρώων του «Θεάτρου Σκιών».
Πέρα όμως από τη διήγηση της ιστορίας και της ανάδειξης της ελληνικότητας υπάρχει έντονη η αγωνία ανάδειξης του στοιχείου του ερωτισμού. Μάλιστα, χωρίς την διάκριση των φύλων. Τα πρόσωπα της παράστασης κάποιες στιγμές μεταλλάσσονται και αποτελούν συχνά μέλη μιας μη ετεροφυλοφιλικής ιστορίας.
Και στο βάθος της σκηνής ο Φοίβος Απόλλων άγαλμα με σάρκα, περιμένει να αγκαλιάσει την αιματοβαμμένη εγγονή του Μήδεια που φορά ένα φόρεμα – όστρακο για να φύγουν περνώντας μέσα από το σκοτάδι, για τα αιώνια, πέρα από τα θνησιγενή.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ΜΗΔΕΙΑ 2 είναι ένα εξαιρετικά ωραίο θέαμα, όπου η απουσία του τραγικού λόγου αντισταθμίζεται από ένα στιλιζάρισμα που φτάνει στα άκρα και όπου η διακειμενικότητα, οι πολλαπλές εικαστικές και μουσικές αναφορές δημιουργούν στον θεατή αληθινή συγκίνηση και πραγματική ένταση.
Όμως, παρά τις “αναπαλαιώσεις” του δεν παύει να είναι ένα θέαμα 15 ετών, κατά την διάρκεια των οποίων πολλά άλλαξαν στον Κόσμο. Να φαίνεται από μακριά για Παπαιωάννου και να προκαλεί συνειρμούς με την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων.
Η αναζήτηση της ελληνικότητας, ιδίως μέσα από τους ναύτες του Τσαρούχη, δεν αφορά πια πολλούς, αφού οι νέες γενιές σήμερα είναι φυσικό να αντιλαμβάνονται την ελληνικότητα με διαφορετικό τρόπο από ό,τι το 1960.
Ξαναζεσταμένα φαίνονται και τα αιτήματα του Δημήτρη Παπαιωάννου, ιδίως εκείνο του δικαιώματος της σεξουαλικής επιλογής. Πρόκειται πια για αίτημα χωρίς βάση όταν πλέον Πρωθυπουργοί μεγάλων χωρών, Δήμαρχοι μεγάλων πόλεων, ο καθένας στον πολιτισμένο κόσμο μπορεί και δηλώνει gay χωρίς ιδιαίτερες επιπτώσεις. Στη σημερινή Ελλάδα η νέα γενιά ιδίως θεωρεί το να είσαι ό,τι είσαι ερωτικά, ως κάτι αυτονόητο. Και η ελληνική τηλεόραση έχει πήξει σε homo ζευγάρια, που δεν έχουν πια τη συμπεριφορά του Φίφη του Παράβα. Αντιθέτως, η επίκληση του δικαιώματος της σεξουαλικής επιλογής αποδυναμώνει το ίδιο το δικαίωμα, τη στιγμή που θα πρέπει πλέον να αντιμετωπίζεται ως αυτονόητο, ιδίως από εκείνους που θέλουν να το προβάλλουν.
Πέρα δε από το ιδεολογικό μέρος, είναι εμφανές πως ο Σκύλος του Άρη Σερβετάλη και η Μουσική του Βισέντζο Μπελίνι παίρνουν στην παράσταση το πάνω χέρι. Εκτός κι αν πρόκειται για καλλιτεχνικές επιδιώξεις της σκηνοθεσίας.
Παρά ταύτα στα 15 αυτά χρόνια η Χώρα δεν παρήγαγε κάτι σημαντικότερο στο χώρο του θεάματος. Να σημαίνει αυτό κάτι;
Δείτε και:https://www.politismospolitis.org/?p=1085
και: https://www.politismospolitis.org/?p=1087
και: https://www.politismospolitis.org/?p=1092
και: https://www.politismospolitis.org/?p=1089
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΙΤΣΟΣ -(Φωτογραφία: Γραφείο Παραγωγής της παράστασης)
Δείτε σκηνές από την παράσταση:
http://www.youtube.com/watch?v=C-w3_LR72bI&eurl=http://www.aparadektoi.gr/component/option,com_smf/Itemid,372
Ημέρες και ώρες παραστάσεων
Από Τετάρτη έως Κυριακή, ώρα 21:00
Σύλληψη – Σκηνοθεσία – Χορογραφία: Δημήτρης Παπαϊωάννου
Σκηνικά: Νίκος Αλεξίου
Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος
Σχεδιασμός και Σύνθεση Ήχων: Coti K.
Μουσική: Όπερες του Vincenzo Bellini
Art Direction – Κοστούμια: Δημήτρης Παπαϊωάννου – Θάνος Παπαστεργίου
Γλυπτική: Νεκτάριος Διονυσάτος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Τίνα Παπανικολάου
Ερμηνεύουν:
Μήδεια: Ευαγγελία Ράντου
Ιάσων: Γιάννης Νικολαΐδης
Σκύλος: Αρης Σερβετάλης
Γλαύκη: Κατερίνα Λιόντου
Ήλιος: Φοίβος Παπαδόπουλος
Αργοναύτες: Νίκος Δραγώνας, Μιχάλης Ελπιδοφόρου, Νίκος Καλογεράκης, Τάσος Καραχάλιος, Κωνσταντίνος Καρβουνιάρης, Φοίβος-Θωμάς Κυριάκου, Αγνή Παπαδέλη-Ρωσσέτου, Βαγγέλης Τελώνης, Συμεών Τσακίρης, Altin Huta
Συμφωνώ απόλυτα με την κριτική σας.
Πολύ σημαντική πνευματική κίνηση.
Βλέποντας την παράσταση διέκρινα τη φιλοσοφία της αέναης ερωτικής κίνηση.
Επίσης με ενθουσίασε η καλλιτεχνική αποτύπωση αυτής της -βαριάς να το πω, αβάσταχτης να το πω- αρχαίας πολιτιστικής κληρονομιάς με τα μελανά χρώματα της σύγχρονης ερωτικής ζωής. Σενάριο άρτιο και τέλειο που συμβάδιζε με τις κινήσεις επί σκηνής.
Μπράβο!!!
Συμφωνώ απολυτά με την κριτική σας κ. Βιτσό. Απορώ δε γιατί πήγατε και το είδατε. Εσεις είσαστε ένα συγχρονος άνθρωπος τι σχέση έχετε με αυτά τα ελληνίζοντα τσαρουχικά πασέ πράγματα;
Κάποια στιγμή πρέπει να γίνει μία συζήτηση γιατί πάντα όλα αυτά τα τσαρουχικά ελαφρώς ελληνίζοντα με θύμησες του ακροκέραμου θεάματα χώρις την ουσία της φιλοσοφίας του ελληνικου΄πνεύματος γίνονται ιδαίτερα αγαπητά στο ελληνικό κοινο. Είναι πράγματι γεγονός περίεργο….
Και όσο για τα παραδείγματα που αναφέρετε στην αρχή του άρθρου σας πέρασε και δεν ακούμπησε….
@ ΜΑΡΙΟ ΜΙΝΙΤΤΙ: Γιατί πήγα; Μα, “Τα πάντα δοκιμάζετε, το καλόν κατέχετε”. Το είπε μέχρι και ο Απόστολος Παύλος!